گرمه

    به روایت حاج محمد کریم کریمی - محمد قلی قره قانی

حاج محمد کریم کریمی

در حدود 3 کیلومتر بعد از روستای «پیر سبز علی» روستای قدیمی «گرمه» واقع است، این روستا در منابع تاریخی و محاورات عمومی جایگاهی با سابقه ی طولانی دارد. چنان که گاهی ازآن تحت عنوان «بلوک گرمه» نام برده می‏شود. اهالی این محل با استناد به برخی شواهد، از جمله وجود یک اصله درخت چنار بسیار بزرگ وقدیمی، معتقد اند که سابقه ی تاریخی «گرمه» به بیش ازهزار سال می‏رسد. این درخت چنار به «چنار جلو قلعه» مشهور است، اگر آن چنار در مسیر یک جریان آبی قرار داشت، می‏شد گفت که شاید خودرو بوده باشد، ولی از آن جا که در وسط محل واقع است، معلوم می‏شود که به دست بنی آدم کاشته شده است .

 نام «گرمه» از چشمه ی مشهورش گرفته شده که به گفته ی اهالی، در زمستان‏ها گرم ودرتابستان‏ها سرد می‏باشد، بنابراین نام «گرمه» دراصل "گرماب " بوده است. آب این چشمه تا حدود 30 - 40 سال پیش ازاین تا صحرای اللّه مراد خانی و «حاجی آباد» هم می‏رفت، همین حدود گرمه محسوب می‏شد. مسیر یک رشته جوی باریک آن تا هنوز قابل تشخیص است، لکن اکنون از روستای «سربست» جلوتر نمی‏رود .

 «گرمه» در ابتدا یک قلعه بوده که در زیر یک رشته جوی موسوم به «جاپنبه» واقع در پایین دست آن درخت چنار معروف قرار داشته است. عده‏ی می‏گویند قبل از آن قلعه‏ی «گرمه» در محلی به نام «پیر خاتون» بر قرار بوده است. مالکیت املاک «گرمه» متعلق به «امیرحسن خان سردار احتشام» بود، سپس سهم فرزندش امیرقلی خان گردید، درسال 1317 (هش) امیرقلی خان تمام بلوک گرمه را به یک نفر شیرازی به نام «نگار» به مبلغ 121 هزارتومان فروخت. نگاراین ملک رانادیده خرید، حوزه ی آن ازآب ماهی تاپوزه ی پالنگری قلم دادشده بود. نگارپس ازانجام معامله به کامفیروز آمدتا ببیند چه چیزی خریده است، سوار بریک رأس الاغ سفید شده، ازپوزه ی پالنگری تاتنگ براق را پیمود. وقتی که به تنگ براق رسید گفت: «این خونه تش گرفته ملک به من نفروخته، یک مشت کوه وجنگل به من فروخته.» تازه متوجه شده بود که املاک بکیان وخانیمن ازخود صاحب دارند وجزء بلوک گرمه نیستند .

 دراین موقع سمت کدخدایی گرمه به دوش سبزعلی رمضانی بود ونگار شب مهمان اوشد، به جز گینه چراغ دیگر هیچ وسیله ی روشنایی وجود نداشت. هنگامی که نگار عازم شیراز گردید آدرس خانه ی خودرا به کدخدا سبزعلی داده وبه او گفت که به شیراز بیا تا یک چراغ نفتی با یک دله نفت به تو بدهم که وقتی کسی به خانه ات آمد روشنایی داشته باشی .

 نگار شیرازی شب هنگام می‏خواست برای قضای حاجت بیرون برود که سرش محکم به طاق در خورد و خیلی درد کرد، چنان که سرخودرا درمیان دودست خودگرفت و نشست، پس ازلحظاتی رو کرد به آسمان و گفت: «خدایا تو امشب رابه پای عمر من حساب مکن، من ازخیراین ملک گذشتم.» دوسال بعد ملک را باتحمل 4 هزارتومان ضرر، به مبلغ 117 هزار تومان فروخت به زیاد خان سترگ دره شوری وجهانگیر خان کشکولی. آن‏ها 54 سال براین ملک مالکیت کردند، سپس جهانگیرخان سهم خودرا فروخت به حاج امراللّه قره قانی. زیادخان سترگ هم یک دانگ ونیم ازسهم خودرافروخت به سلیمان خان امینی، یک دانگ ونیم دیگر رابه اسداللّه خان امینی ونیم دانگ آن را هم به مشهدی علی قره قانی فروخت .

 تقریبا درحدود سال 1325 اختلاف برسرتعیین حدود گرمه بالاگرفت، دریک طرف مالکین گرمه بودند که انتهای جوی آبی ازچشمه ی گرمه تاصحرای بناررا حد و حدود بلوک گرمه می‏دانستند، درطرف دیگر کیانی‏ها ومعدل السلطنة بودند که حد و حدود بکیان وخانیمن را تاپای چم بند سربست می‏خواندند. کاربه درازا کشید، مهندس وکارشناسان دولتی آمدند، کارشناسی کردند، شهود خواستند، ماجراخیلی طول کشید .

  دراین زمان قلعه ی «گرمه» در سومین مکان خود، در پشت جوی موسوم به «جاپنبه» واقع بود. قلعه ی «گرمه» در دوران مالکیت زیاد خان از امنیت و آسایش نسبی بر خوردار شد، زیرا دیگر مورد دست برد عشایر قشقایی قرار نمی‏گرفت، زیرا زیاد خان رئیس قبیله ی دره شوری بود، که جزءایل قشقایی محسوب می‏شد، با «صولة الدولة» وفرزندانش میانه ی خوبی داشت .

 قبل از زیاد خان «عسکر خان دژکردی» ملک «گرمه» رااجاره می‏کرد، که برایش دردسرهای فراوان داشت، زیرا «صولةالدولة» و فرزندانش با امیرحسن خان سرداراحتشام خصومت داشتند و در هر موقع که دل شان می‏خواست فتوی غارت «گرمه» را صادرمی کردند. یک سال خسرو خان فتوی داد تاتمام ملک را غارت کنند، 80 - 90 نفرتفنگ چی آمدند، هر چه دم دست شان رسید، با خود بردند .

   عسکر خان مجبور شد قلعه ی موسوم به «جا پنبه» رااحداث نماید، که تا زمان زیاد خان پا برجا بود. در زمان زیاد خان که امنیت در «گرمه» برقرارشد، مردم آهسته آهسته از درون قلعه بیرون آمده وخانه‏های ازخشت وگِل برای خود درست کردند، این وضع ادامه یافت تا اکنون که آبادی «گرمه» تا تل مخابرات کشیده شده است .

 ملک «گرمه» زیاد دست به دست شده است، مالکان «گرمه» به ترتیب عبارت بودند از «سردار احتشام» بعد از او به بچه هایش امیر قلی خان وامیر حسن خان رسید، آن‏ها ملک را به اجاره می‏دادند و 25 % مالیات از زارع می‏گرفتند .

 کدخدایان قدیم «گرمه» از زمان سردار احتشام عبارت بودند «ازملاّ سبز علی رمضانی» بعدا پسرش «شیر علی رمضانی» بعدازاو «حسن رمضانی»، «محمد کریم کریمی» و «جواد خان قره قانی». مرحوم جوادخان با حاج امراللّه قره قانی پسر عمو می‏شد، اوکدخدای حاج امراللّه وکلانتر ترهای «گرمه» بود .

 زیاد خان قبل از اصلاحات ارضی  ملک را فروخت به حاج امراللّه قره قانی، اسداللّه خان و سلیمان امینی، این‏ها ملک را داشتند تا زمانی اصلاحات ارضی روی کار آمد.

   «حاج محمد کریم کریمی» دراین مورد چنین می گوید: «مالکین جدید نسبت به رعیت سخت گیر ی‏های اعمال نمودند، آن ها برخلاف روال مالکین سابق، سر خرمن مأمور می فرستادند تا بر خرمن نظارت کند، ازطرف دیگر 25 % مالیات سردار احتشام را به  33 % بالا بردند، در حالی که روش سردار احتشام این بود که‏در موقع خرمن می‏آمد در یک گوشه ی روستا چادر می‏زد، آن وقت رعیت خودشان مالیات را برای ایشان می‏بردند، زیاد خان هم به کدخدا واگذار می‏کرد، ولی مالکین جدید طبعی بسیار پایین داشتند، آن‏ها مستقیما ممیز و ناظر معین می‏کردند، وبررعیت سخت می‏گرفتند، یک وقت من رفتم در مجلس مالکین، به آن ها گفتم که شما سلوک را وارونه کرده‏اید، اولا 25 من را کرده‏اید 33 من، ممیزی هم می‏گیرید، این چه رسمی است؟ بااین برنامه ی شما زارع از بهره در رفته وهیچی برایش نمی‏ماند.»

 «حاج امراللّه روبه من کرد و گفت: «انگار تو خیلی خوب زبان داری، دلت می‏خواهد بمان و بکار، دلت هم نمی‏خواهد یک ملکین موتوری هم به تو می‏دهم هر جا که می‏خواهی برو .»

 «وقتی که حاج امراللّه مرا از ده بیرون کرد، من دو رأس گاو خیش داشتم، آن‏ها را بر داشتم ورفتم به «دژکرد» درآن جا زمینی را برداشتیم وشریکی کشتیم، موقع پاییز شد، ما محصولات مان را برادشته بودیم، دیدیم که هواپیما از آسمان اعلامیه پخش می‏کند، بااین مضمون که: «هر زارعی درهرجا روی هر زمین که کار می‏کند، تکان نخورد، که زمین مال خودش است.» بدین ترتیب  مرحله ی اول اصلاحات ارضی  شروع شد، ما که زراعت مان را جمع کرده بویم، برگشتیم به «گرمه» هوا کم کم سردو زمستانی می‏شد، ماهم  هیچ چیز جهت ذخیره ی زمستانی نداشتیم، نه علوفه برای مال داشتیم، نه سوخت برای گرمایش ، نه نفت برای روشنایی، نه لباس گرم برای بچه‏ها...هیچ.»

  «در شروع اصلاحات ارضی آمدند از ما پرسیدند که «شما چقدر زمین دارید؟» ماگفتیم: «آیش صد من» زمین‏ها را روی آیش حساب کردند. مأمورین اصلاحات ارضی از ماثبت نام کردند. دراین موقع زمین‏های حاج امراللّه جزء مرحله ی اول اصلاحات ارضی بود، زیرامالک عمده محسوب می‏شد، اماازاین طرف هم حاج امراللّه به قصد خرد کردن پلاک اراضی منطقه، تمام روستاهای تابع بلوک «گرمه» از آب ماهی تا صحرای «اللّه مراد خانی» را در یک پلاک «گرمه» گِرد آورده بود، سعی داشت تاهمه ی افراد رعیت را نیز در همین یک جااسکان دهد، تا همه ی این منطقه ی وسیع را یک پلاک قلم داد کند.»

 «تا بلکه ازتقسیم اراضی جان سالم به درببرد. ما هم سر از کار اداره وبرنامه های اصلاحات ارضی در نمی‏آوردیم، یک وقت فهمیدیم که هشت سال تمام مال الاجاره ی زمین را اضافی داده‏ایم، آن وقت بنده خودم رفتم در«شیراز» و مستقیما برای تهران، خطاب به خود شاه شکایت نوشتم، درآن قید کردم که: بلوک «گرمه» دارای 9 قلعه و یک پلاک است که از چشم دولت افتاده وبرنامه ی اصلاحات ارضی دراین جا نیامده است.» باورکن ظرف مدت 5 روز جوابش آمد، که نوشته بود: «فلانی! 9 قلعه ی «گرمه» به ثبت رسید. در آن موقع یک سرتیپ " همت شیرازی " بود که پسرش مسئول اصلاحات ارضی بود، کارها را با شتاب وروحیه ی نظامی انجام می‏داد. چنین شد که کاراصلاحات ارضی دربلوک «گرمه» باموفقیت انجام گرفت، مالکان نتوانستند هیچ کاری بکنند، زمین به زارعین برگشت.» 

 قلعه ی «گرمه» از قدیم دارای حمام بوده، نخستین حمام عمومی از محل جمع آوری زکات توسط مرحوم دکتر " کشمیری شیرازی " ساخته شد. امروزه روستای «گرمه» دارای 143 خانوار است که تعداد 711 نفررادرخودجا داده است، این روستا دارای آب، برق، مخابرات، خانه ی بهداشت و شرکت تعاونی می‏باشد. هم چنین یکی از قطب‏های آموزشی منطقه محسوب می‏شود، چنان که دارای مدارس راهنمایی و دبیرستان تحت نام‏های شهید مهدی پور و «ابن سینا» بوده وامور آموزشی آن منطقه راتا سطوح دبیرستان دخترانه و پسرانه عهده دار می‏باشد.

  «بلوک گرمه» امروزه با شتاب فزاینده رو به پیش رفت می‏باشد، چنان که دوباره همان موقعیت سابق خود را به دست می‏آورد. اقبال «گرمه» از آن جا رو به فزونی نهاد که کشاورزان این محل رو به باغ داری آوردند، گفته شده که یک هکتار باغ سیب «گرمه» بالغ برده هامیلیون تومان قیمت می‏شود .

 دراین مورد جناب " فرود قره‏ قانی " ضمن ارایه ی یاد داشتی فرموده است: «اول بار سنت باغ داری توسط، شخصی موسوم به "مشهدی علی قره قانی " (پدرایشان) رونق یافته است .» گویا مرحوم مشهدی علی بیش از 150 هزار اصله نهال مثمر

در اراضی گرمه غرص نموده است، به دنبال آن سیمای گرمه دیگرگون شده وبقیه ی خلق اللّه نیز به پیروی ازاو به امورباغ داری رو کردند. مطابق با فرمایش فرود خان: «مرحوم مشهدی علی دارای 10 پسر و4 دختر بوده است که اکنون تعداد نسل ونتیجه ی اوبه 275 نفرمی رسند، بسیاری ازاین افراد در مصادر مهم دولتی قراردارند. دربین آن ها خلبان، مهندس، معلم، تکنسین، مدیر، رئیس بانک، سرهنگ، سردار، ستوان وگروهبان وجوددارند.»

 فرود خان می‏افزاید: «درزمانی که سراسر نواحی «کامفیروز» و «بلوک گرمه» به دلیل دوری مسافت با مرکز استان، صعب العبور بودن وفقدان امکانات وجاده، فاقد هرنوع فضا وامکانات آموزشی بود، به همین سبب هیچ معلم وآموزگاری درمنطقه وجود نداشت، دو نفر ازفرزندان مرحوم مشهدی علی به نام های "حاج سهراب " و " غلام رضا" ویک نفر دیگر ازوابستگان نزدیک مشهدی علی قره قانی، به نام "عبدالعلی قره قانی" به مقام معلمی رسیده وبه فرهنگ منطقه خدمت کردند.»

 معنی این گفته آن است، که نخستین معلمین منطقه ی «کامفیروز» همین سه فردنامبرده هستند. واللّه اعلم بحقایق الامور .

  در روستای «گرمه» مسجد ساخته نشده است، لکن یک باب حسینیه ی بزرگ برپا است  که کارمسجد راهم انجام می‏دهد، هیأت عزاداری امام حسین (ع) به سر پرستی آقایان امین اللّه کریمی، کرامت صالحی وپنجعلی جعفری اداره می‏شود .

 ساکنین روستای «گرمه» با ضریب 50 در 50 ازدوطایفه ی ترک و باصری تشکیل شده اند، ترک‏هاازتیره‏های قره قانی، خیر آلدی، آهنگرو شش بلوکی‏هستند، باصری‏هابیش تر " کارمضانی " اند، فقط 5 خانوار " کافرهادی" درمیان شان وجوددارند، درروستای «گرمه» ازتیره ی باصری " کارضایی " اصلا وجود ندارد.

 یک نمونه ازنسب نامه ی " کارمضانی " های «گرمه» چنین است: امین اللّه ، محمد کریم، حاجی بابا، کربلایی کریم پشنگی، قریب بگ پشنگی، حاتم، راه اللّه، عزیزاللّه، صفر، کارمضان - محمود .